Zen in de Polder

door Walter Eijndhoven

In aanloop naar haar tienjarig bestaan wil de meditatiegroep Sint Maarten in Maartensdijk een aantal bijeenkomsten organiseren rondom 'Stilte en Meditatie'. Vrijdagavond 17 februari vertoont men de film 'Zen in de Polder', een ode aan de schoonheid van de Nederlandse natuur en het menselijk bestaan, met een nagesprek met de Utrechtse architect en filmmaker Bertus Mulder (88).

Voordat Mulder de schoonheid van de Nederlandse natuur ontdekte, ging nog heel wat vooraf. Over deze periode vertelt hij: 'In mijn werkzame leven heb ik altijd een architectenbureau gehad in Utrecht. Ik kan wel zeggen dat het altijd erg druk was en dat ik veel teveel werk op mijn schouders haalde. Na verloop van tijd was ik helemaal op, maar gelukkig was daar dan de vakantie naar Spanje. Mijn echtgenote is Spaanse, dus wij gingen ieder jaar naar mijn schoonouders. Na de vakantie in Spanje was de accu weer helemaal opgeladen en kon ik er weer tegenaan'. Zo'n twintig jaar geleden kwam Mulder in aanraking met mediteren. Hij werd lid van de Utrechtse meditatieclub Zentrum, een no-nonsensclub, zoals Mulder verwoordt. Mulder: 'Ik heb heel veel gehad aan deze club en nog steeds. Velen denken dat het moeilijk is om nergens aan te denken tijdens zo'n sessie. Je dénkt namelijk altijd, is het credo. Toch is het niet zo moeilijk om in een fase te komen van niet-denken. In het mediteren, het inkeren in jezelf, oefen je om diepere lagen van je bewustzijn te bereiken. Daarvoor moet je vrij zijn; leeg, in een situatie die niets anders van je verlangt.

Wolken
Stel je voor: je zit lekker op een kussentje en staart naar de grond, ongeveer een meter voor je. Tijdens het stilzitten laat je eerst nog je gedachten gaan, maar al snel komen 'wolken' voorbij, langsdrijvend, van links naar rechts. Als je daar geen aandacht aan besteedt gaan deze uiteindelijk langs je heen. En dan kom je in een staat van gedachtenloosheid. En dat werkt zo bevrijdend, fantastisch. Je denkt werkelijk nergens meer aan, niet aan de ellende op deze wereld, niet aan wat je nog allemaal moet doen, er is gewoon een niets'.

Intussen schafte Mulder zich een racefiets aan en ging hij de vrije natuur in. Het polderlandschap rond Utrecht bekoorde hem zeer. Mulder: 'Ik ontdekte toen dat fietsen gelijk staat aan mediteren. Dankzij de pedaaltred kom je in een soort trance. Natuurlijk kom je dit niet alleen tegen bij fietsen, ook bij andere sporten kan je dit overkomen. Mijn zoon mediteert ook, alleen niet op de fiets, maar tijdens het roeien. Het is eigenlijk precies dezelfde kadans, of je nu roeit, of dat je de pedalen van je fiets laat rondgaan, dat maakt niets uit. Het is gewoon een leegte, waarin je terechtkomt'.

Cameraman
In het westen wordt mediteren meestal gerelateerd aan landen als India en Japan en dergelijke. Omdat meditatie niet alleen een Aziatische aangelegenheid is, wilde Mulder een lezing houden over Zen in de eigen West-Europese cultuur. Mulder: 'De Nederlandse polder is het landschap dat wij zelf hebben gemaakt, het is een spiegel van onszelf en van onze volksaard, dat wij hebben vormgegeven uit praktische overwegingen, rechttoe, rechtaan. Wij kunnen ons met dit landschap vereenzelvigen en ons hierin vrij voelen. Mijn zoon Marco, die cameraman is in Amerika, stelde voor hier een zen-film van te maken, in plaats van een lezing te houden. In 2012 zijn wij gaan draaien, door heel Nederland. Ik ben natuurlijk niet meer zo mobiel, dus tijdens het filmen bleef ik in de auto zitten en mijn zoon schoot de beelden'. Gelukkig waren de, soms lange wachttijden in de auto, geen ramp voor Mulder, je kunt immers op elke plaats en tijd mediteren.

Na jaren van filmen werd al het materiaal gemonteerd en gegecomprimeerd tot de essentie, een 38 minuten durende film. Mulder: 'Na het zien van deze beelden denken kijkers nog minuten lang over wat zij hebben gezien, in stilte. Voor mij is dat het mooiste moment, dan weet ik dat dit een goede film is'. De film van Bertus Mulder is te zien op vrijdag 17 februari, om 20.00 uur in de Mantel, Nachtegaallaan 40 in Maartensdijk. Vanaf 19.30 uur gaan de deuren open en is er na afloop gelegenheid met Bertus Mulder van gedachten te wisselen. De film is verkrijgbaar in de Mantel. Aanmelden kan, (maar hoeft niet) bij meditatiegroepSM@marthamaria.nl