Een foto uit 1930 van de voormalige Hervormde School langs de Vaartweg. De Burgemeester Huydecoperweg heette vroeger de Kerkeindsevaartdijk of Vaartweg in Westbroek. Oudere Westbroekenaren spreken nog van ‘De Vaart’. (foto uit de verzameling van Rienk Miedema)
Een foto uit 1930 van de voormalige Hervormde School langs de Vaartweg. De Burgemeester Huydecoperweg heette vroeger de Kerkeindsevaartdijk of Vaartweg in Westbroek. Oudere Westbroekenaren spreken nog van ‘De Vaart’. (foto uit de verzameling van Rienk Miedema)

Westbroek kent drie (voormalige) schoolgebouwen

Algemeen Historie

door Henk van de Bunt

Bladerend in een fotoboek van Westbroek valt het op dat er sprake is van verschillende scholen; genoemd worden een Christelijke school, een gemeenteschool, een hervormde school en een openbare school. De foto's tonen daarbij ook nog eens drie verschillende locaties, welke overigens allemaal – al dan niet in gewijzigde vorm – nog aanwezig zijn. Tijd om eens op onderzoek uit te gaan.

Zoals in veel plattelandsdorpen was er een in de 19e eeuw in Westbroek maar één schoolsoort: de dorpsschool. Hoewel deze openbaar was koos de gemeente in de praktijk een onderwijzer met dezelfde geloofsovertuiging als de meerderheid in het dorp. In Westbroek stond dus een protestantse meester voor de klas. In 1884 wordt door de Westbroekse aannemer G. Hartman een nieuwe gemeenteschool met onderwijzerswoning achter het kerkgebouw, op de plaats waar nu Rehoboth staat) gebouwd. Het onderwijs is (dan nog) openbaar. Dat het echter al een zwaar Christelijke 'trek' had blijkt uit een citaat uit 'Onderwijsgeschiedenis': 'Tenslotte: Westbroek-Achttienhoven, waar de notulen van 21 mei 1898 vermelden: Inkomen f 102,40 1/2. Uitgaven f 102,40. Met als commentaar: '"Zoodat er een voordelig saldo is van een halven cent. Zoo we bedenken, dat het tekort het vorige jaar nog f16,- bedroeg, dan mag met blijdschap gezegd en met dank aan den Heere erkend worden, dat het Suppletiefonds welvaart." Taal des geloofs! 

Gereformeerd
Uit stukken uit het Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen valt op te maken dat er al vroeg in de 19e eeuw een openbare school was. Er hebben verbouwingen plaatsgevonden in o.a. 1825, 1829, 1859, 1865 en 1884. Later is er ook, waarschijnlijk in 1889, een Gereformeerde School (ook wel Gereformeerde School met den Bijbel genoemd) gekomen.  Eind 19e eeuw veranderde dit. Een wet uit 1889 maakte de bescheiden subsidiëring mogelijk van bijzonder (niet-openbaar)onderwijs. Vrijwel direct startte de Vereniging voor het Gereformeerd onderwijs van Achttienhoven/Westbroek met de bouw van een nieuwe school aan de Dr. Welfferweg (24). Dit was een van de eerste bijzondere scholen van de provincie Utrecht. Westbroekkenner Theo Schouten vertelt: 'Deze 'Gereformeerde School' werd geopend in 1890 met als hoofd meester Nicolaas Bos, welke in 1925 wordt opgevolgd door meester Hepke Tjoelker'. De school was in 1923 verbouwd. Van de twee oorspronkelijke lokalen wordt er één gemaakt en er komen twee nieuwe lokalen bij. In 1960 werd de school voor de laatste keer grondig verbouwd.

Verzuiling
Van het conventionele onderwijs markeert het begin van het proces van verzuiling. Mensen met dezelfde geloofsovertuiging of politieke voorkeur trokken naar elkaar toe en richtten naast hun eigen scholen politieke partijen vakbonden verenigingen etc. op. Zo ontstonden vier zuilen: een protestants Christelijke, een katholieke, een socialistische en een liberale of neutrale. Met name in protestants Christelijke kring leefde aanvankelijk de behoefte scholen op te richten, die aansloten bij de eigen levensbeschouwing. In Westbroek, Maartensdijk, Groenekan, De Bilt en Bilthoven werden begin 20e eeuw protestantse scholen met de Bijbel opgericht. Na de financiële gelijkstelling van openbaar en bijzondere scholen in 1917 (het einde van de zogenaamde schoolstrijd) groeide dit aantal bijzondere scholen verder en diverse openbare scholen verdwenen hierdoor.

Bijbel
Koos Kolenbrander vertelde in zijn rubriek 'De Kiek' in 1995: 'Oudere inwoners van Westbroek spreken vaak, net zo als over de Gereformeerde en de Hervormde Kerk, over de kleine en de grote school in het dorp. Met de grote school bedoelen zij dan de tot 1979 bestaande Hervormde school en met de kleine school de Gereformeerde school. In 1920 is de oude openbare school van achter de Hervormde Kerk in een nieuw gebouw langs de Huydecoperweg gekomen. Doordat in 1923 de school met de Bijbel in Maartensdijk werd geopend, gingen de kinderen uit de Achterwetering voortaan naar Maartensdijk op school. In 1939 werd de Vereniging de Hervormde Christelijke school met de Bijbel in Achttienhoven/Westbroek op gericht.

Hervormd
In de archieven van het RHC blijkt, dat er in 1937/1938 blijkbaar geschillen met het hoofd van de openbare school zijn en is er (door ouders) besloten om een Hervormde School met den Bijbel op te richten. Omdat bijna alle leerlingen van de Openbare School naar deze nieuwe school gingen, is de openbare school opgeheven. De nieuwe school kwam, zo lijkt het, in het gebouw van de openbare school. Deze vereniging stelde aan de gemeenteraad voor van de openbare school in het dorp een Christelijke school te maken. De Hervormden in de gemeente misten een lagere school van hun signatuur.

Inspecteur
In een uitgebreid advies van juli 1938 geeft de Inspecteur Onderwijs aan de Provincie Utrecht onomwonden zijn mening: 'Hoewel ik ervan overtuigd ben, dat de aanvrage voor de

Ned. Herv. school vooral veroorzaakt is, doordat men over het Hoofd der Openbare lagere school te Westbroek niet tevreden is en hoewel ik het ook ten zeerste betreur, dat de poging

om Hervormden en Gereformeerden tot samenwerking te bewegen, hebben gefaald, ben ik toch van mening, dat er hier geen wettelijke gronden kunnen worden aangevoerd om de aanvrage te weigeren'. Op 3 april 1939 wordt hiertoe besloten en op 1 oktober van datzelfde jaar wordt de openbare school een Hervormde school met de Bijbel.

Fusie
Uiteindelijk werd in 1979 besloten om de beide Scholen met den Bijbel te fuseren. De officiële datum is 12-1-1979. De nieuwe gefuseerde school kwam (heel kort) in de oude school aan de Welfferweg 24 (adres in 1980). Omdat er niet genoeg ruimte in het oude gebouw was, is besloten - zo blijkt opnieuw uit gemeentelijke stukken in het RCH om bij de kleuterschool aan de Prinses Christinalaan een nieuwe basisschool te bouwen. De Hervormde school en de Gereformeerde school worden samengevoegd op de huidige School met de Bijbel aan de Prinses Christinastraat'.

Sinds september 1984 wonen er vijf gezinnen in het voormalige in 1920 gebouwde schoolgebouw

Bronnen: Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen (dank aan Ellen Drees), Koos Kolenbrander, Theo Schouten, Van Oostbroek tot Westbroek (Joost van der Spek).

De gemeenteschool van Westbroek was oorspronkelijk openbaar naast de NH Kerk, op de plaats van het huidige Rehoboth. (foto uit de verzameling van Rienk Miedema)
Vrijwel direct startte de Vereniging voor het Gereformeerd onderwijs van Achttienhoven/Westbroek met de bouw van een nieuwe school aan de Dr. Welfferweg (22). (foto uit de verzameling van Rienk Miedema)
Ook de oude Gereformeerde school  Dr. Welfferweg (22/24) heeft weer een woonbestemming.