Ontstaan van het witte en rode dorp (in) Groenekan

door Henk van de Bunt

De Groenekanseweg, voorheen de Oude of Bisschopswetering, ligt in een van de oudste ontginningsgebieden van de gemeente. In de 14e eeuw werd er een begin gemaakt met de ontginningen van de venen ten noorden van de Bisschopswetering, waardoor omstreeks het midden van de 14e eeuw de Nieuwe Wetering tot stand kwam. Langs de Groenekansedijk en de Bisschopswetering ontstond het gehucht Groenekan. De Bisschopswetering was van belang als vaarroute.

In 1625 vormde de huidige kern Groenekan een buurtschap van Maartensdijk. De buurtschap Groenekan ontwikkelde zich tezamen met de buurtschappen Achter Wetering en Nieuwe Wetering langs de dwarsweteringen in Oostveen en bestond voornamelijk uit boerderijstroken. Groenekan, genoemd naar de herberg aan de Groenekansedijk, had in die periode een vrij goede ligging. De buurtschap stond direct in verbinding met de kernen De Bilt en Zeist. In de kern speelde in die periode het landgoed 'Voordaan' dat zich ten noorden van de Groenekanseweg ontwikkelde een belangrijke rol. Het landgoed ontwikkelde zich in de loop van de 17e eeuw tot een wandelpark voor de stad Utrecht. Tussen 1892 en 1920 werd de aanleg van de landschapstuin op Voordaan afgerond.

Rood en Wit
Vanaf 1920 werd op delen van het landgoed Voordaan een villawijk aangelegd, die door de aanwezigheid van enkele witte huizen het Witte Dorp werd genoemd. In deze periode liet de gemeente, zowel om de verkeersveiligheid als om de volksgezondheid te verbeteren groot onderhoud plegen. De gemeente liet de Groenekanseweg verbreden, riolering aanleggen en de sloot aan de zuidzijde dempen .Tegelijkertijd werden de bruggen over de Groenekanse-wetering gebouwd, zodat de nieuwe villawijk op het voormalige landgoed Voordaan bereikbaar werd. Hiermee verband houdende werd in 1922 Groenekan uitgebreid langs de Maartensdijkse Vaart, waar het zogenaamde Rode Dorp (zo genoemd naar aanleiding van de rode dakpannen) verrees. De woningen werden gebouwd voor de werknemers van de Eskem. Vreemd genoeg ontwikkelde Groenekan zich pas echt tot dorp, nadat de treinhaltes werden opgeheven.

Bronnen: Verzameling G. Blankenstein, Koos Kolenbrander, Bestemmingsplan Groenekan 2009 van de gemeente De Bilt. Foto's uit de verzameling van Rienk Miedema.