Lezing over Historische Boerderijen

door Henk van de Bunt

Dinsdag 29 maart om 20.00 uur verzorgt Johan Doornenbal (Hollandsche Rading) voor de Historische Vereniging van Maartensdijk een vrij toegankelijke lezing over Historische Boerderijen. Tijdens de lezing in een bijzaal van de Ontmoetingskerk, Julianalaan 26 in Maartensdijk zullen ook boerderijen in Maartensdijk nader worden bekeken.

Johan Doornenbal (1975) heeft HTS Bouwkunde gestudeerd in Utrecht met een specialisatie in Restauratie en heeft vervolgens de opleiding HBO+ Bouwhistorie en Restauratie aan de Hogeschool Utrecht gevolgd met als afstudeerrichting Bouwhistorie. Johan werkt sinds mei 2010 bij Bureau Helsdingen: een specialist in erfgoed en landelijk gebied waarbij historische panden in stand houden en begeleiden naar een nieuwe toekomst de hoofdtaak is. Doornenbal heeft van jongs af aan een passie voor cultuurhistorie en boerderijen en heeft hier een aanzienlijke kennis over opgebouwd. Johan is gespecialiseerd in bouwhistorie, bouwhistorische reconstructies en historische interieurs en een kenner van agrarisch erfgoed.

Inhoud
Johan zal tijdens de lezing ingaan op regionale typologieën van historische boerderijen in Nederland en inzoomen op de Utrechtse boerderijen, de rol van de Boerderijenstichting Utrecht) en de verkiezing van de Boerderij van het Jaar (in Utrecht) zoals die jaarlijks door Landschapsbeheer Erfgoed Utrecht wordt georganiseerd. Hij wil wat lokale voorbeelden noemen en bespreken aan de hand van de oude kadastrale minuut-kaarten uit 1832. Het exterieur (dak, gevels, metselwerk, ramen en deuren etc.) zal worden toegelicht, veelal aan de hand van historische bouwsporen. Ook het interieur van het stalgedeelte (achter de brandmuur) en het woongedeelte (voor de brandmuur) zullen ruime aandacht krijgen.

Koddestein
Als voorbeeld van te bespreken boerderijen wordt Hofstede 'Koddestein' genoemd. Johan hierover: 'Koddestein (ook wel 'Oud Koddesteyn' genoemd of bekend als Langhuisboerderij Oostveen) stamt uit de zestiende eeuw en behoort daarmee tot de één van de oudste boerderijen van het, onder de rook van Utrecht gelegen, dorp Maartensdijk. Deze statige boerderij aan de Dorpsweg was eeuwenlang in gebruik als agrarisch bedrijf. Het pand heeft een speciale band met de Nederlands Hervormde kerk. De hofstede werd in de afgelopen eeuw lange tijd bewoond door Jacob van Ekris, voorzitter en oprichter in 1892 van de Nederlands Hervormde Jeugdvereniging van Maartensdijk. Tijdens de restauratie van het interieur van de Nederlands Hervormde kerk in de jaren '60 van de vorige eeuw werd de boerderij als noodkerk gebruikt. Koddestein betreft een in hoofdvorm zeer gaaf bewaard voorbeeld van bouwen in een landelijke omgeving. Eveneens vanuit het oogpunt van de ligging (de situering is gaaf gelegen in het buitengebied van Maartensdijk) en de voormalige functie, heeft het pand cultuurhistorische waarde. Vanwege de vroege gebruiks- en bewoningsgeschiedenis van het gebied, vertegenwoordigt het pand ook cultuurhistorische en sociaal-culturele waarde als uitdrukking van een functie. De diversiteit aan toegepaste materialen en de constructieve elementen en zijn de moeite waard gezien de boeiende (gebruiks-)geschiedenis, de hoge leeftijd en de enorme afmetingen van het pand'.

Situering
Hofstede 'Koddestein' is een grote majestueuze boerderij. Het pand ligt ongeveer 25 meter van de weg terug gelegen in de landelijke omgeving van het oorspronkelijk afgegraven veenweidegebied. Rondom het pand bevindt zich tegenwoordig een tuin in landschappelijke parkaanleg, bestaande uit beeldbepalende hoog opgaande beplantingen. Aan de linkerzijde en achterzijde van het huis bevinden zich de uitgestrekte weilanden van het Maartensdijkse groene hart. Rechts achter de boerderij bevindt zich een voormalige houten schaapskooi. Deze schaapskooi bestaat uit een rechthoekig bouwwerk met één bouwlaag en een zadeldak. Aan de achterzijde van het huis is achter in de tuin nog een abri aanwezig die is gemaakt van de rieten kap van de voormalige houten hooiberg. Voor het huis is een rond lopend grindpad en aan de weg bevindt zich een fraai monumentaal smeedijzeren toegangshek.