Het Bilts Historisch Museum: cultuurhistorie van de kernen van De Bilt

De kernen van De Bilt hebben een geschiedenis die alleen in schrift al teruggaat tot de achtste eeuw. Dat wat van die geschiedenis restte is vaak vergeten, in verschillende archieven en musea 'verdwenen', of over de grenzen van de gemeente gebracht en soms het land uit, uit beeld geraakt. Dat is heel jammer. Want het gaat om unieke stukken, vaak van bovenlokale betekenis. Oeroude teksten uit de tijd van voor Karel de Grote. Oorkondes, zoals die van Achttienhoven uit 1085. Oeroude boeken en handschriften uit de bibliotheek van het verdwenen klooster Oostbroek Een laatmiddeleeuws schilderij van nonnen van Vrouwenklooster of een 17^e eeuwse kopie van een handschrift van een van de laatste abdissen.

Soms vindt men een en ander terug in de bibliotheek van de Utrechtse Universiteit, de collecties van de universiteiten van Leiden en Wageningen. Soms treft men zaken uit de late middeleeuwen aan in het Utrechtse Centraal Museum (denk aan de fraaie resten van het Heilige Graf van Vrouwenklooster). Soms vindt men stukken in het Utrechts Archief, soms in Breukelen, bij het Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen, soms in het Nationaal Archief, opgeborgen in kluizen en kasten.

Andere zaken bleven voor de bewoners van de zes kernen van De Bilt zichtbaar in de gemeente. Zoals een element van de kapel van Vrouwenklooster in de muur van een pand aan de Visserssteeg. Zoals de bekende Leeuwenpalen langs de grens met Holland. Zoals de spoorbogen langs de lijn Hilversum-Utrecht.

Weer andere zaken bleven binnen de gemeentegrenzen maar zijn slechts beperkt te zien: niet altijd kan men de schilderingen uit de 16^e eeuw in de kerk van Westbroek bezichtigen, het gaat immers om een nog functionele kerk.

Objecten verdwenen zoals gezegd naar het buitenland, zoals het schilderij van Jan van Goyen van een dorpsgezicht met Petronellakapel uit 1623. Sommige zaken reisden over zee, ver weg van hun ontstaansplek. Zoals een 17^e eeuwse afbeelding van het Maartensdijkse jachtslot Toutenburg in een New Yorks museum. Of zoals het beeld van de befaamde 18^e eeuwse Groenekanner Joan Gideon Loten, natuuronderzoeker en lid van de Royal Society: te zien in Londen, in Westminster Abbey.

Opvallende Biltenaren raakten weg uit het collectieve geheugen, zoals de 16^e eeuwse proost Pighius van Achttienhoven, bekend bestrijder van Calvijn. Een handschrift van de man bevindt zich in het Vaticaan. Voor het portret van de patriot Van der Palm, predikant en een van de grondleggers van ons onderwijssysteem moet men naar Leiden, waar het deel uitmaakt van de collectie van de universiteit.

Van de 20^ste eeuwse schilderes Adri Pieck uit Hollandsche Rading , zijn er nog maar twee werken op Jagtlust te zien. De door haar afgebeelde kenmerkende gegroefde koppen van Maartensdijkse bestuurders van een halve eeuw geleden zijn, met de rest van haar  werken is nog wel gemeentelijk bezit maar niet meer zichtbaar, want opgeslagen in Noord-Holland  …

En er is meer, veel meer: verspreid, vergeten, ver weg, uit beeld. En al die zaken horen bij de imposante culturele bagage van een gemeente zonder museum: De Bilt. Plaatselijk van groot lokaal, soms bovenlokaal, soms landelijk en internationaal belang. Daarom dit digitale museum. De collectie is niet compleet. Inwoners van de gemeente die kennis dragen van een stuk van een belang zoals de digitaal hier getoonde stukken worden van harte uitgenodigd dat te melden aan het Bilts Digitaal Museum, zodat de collectie nog rijker kan worden!