Engelen

Met Kerstmis komen de engelen weer tot leven. Ze hangen in de kerstboom, worden genoemd in kerstliederen en spelen een rol in het Kerstverhaal. Maar wat valt er te vertellen over engelen?

door Wim Krommenhoek

Engelen zijn bovennatuurlijke wezens, die in veel godsdiensten worden teruggevonden. In het christendom treden ze gewoonlijk op als boodschappers van God. Het woord engel is afkomstig uit het Grieks (angelos) en betekent dan ook boodschapper. In het christendom is het aantal engelen enorm groot, in de Bijbel wordt gesproken van tienduizenden maal tienduizenden. Er worden hen bovennatuurlijke capaciteiten toegeschreven, waardoor ze in staat zijn dingen te doen, die voor mensen onmogelijk zijn. Engelen hebben verschillende taken, maar de belangrijkste is wellicht die van brengers van boodschappen. Zij worden uitgezonden om de mens te waarschuwen of een boodschap te verkondigen, zoals Gabriël die aan Maria verkondigde dat ze de verlosser ter wereld zou brengen.

Uiterlijk
In de christelijke traditie hebben engelen een volmaakt uiterlijk, meestal van een jongeling of jonge vrouw, hoewel ze feitelijk geslachtsloos zijn. In de eerste eeuwen van het christendom zijn engelen nog vleugelloos, maar in de Byzantijnse cultuur worden ze steeds meer gevleugeld en kregen ze steeds vaker een vrouwelijk gezicht. Het ontstaan van vleugels is een natuurlijk gevolg van de gedachte dat ze de verbinding met de hemel moeten onderhouden, terwijl het vrouwelijk gezicht schoonheid en tederheid wil aangeven.

Handelingen
Dionysius de Areopagiet, een Griekse rechter die volgens het Bijbelboek Handelingen door de preken van de apostel Paulus tot het christendom werd bekeerd, deelde engelen in negen rangen of orden in, waarvan de serafijnen, cherubijnen en tronen de hoogste en de aartsengelen en beschermengelen de laagste orde voorstellen. De laatste groep van beschermengelen is het meest bekend en geaccepteerd in onze maatschappij. Hoe vaak hoort men niet dat iemand die aan een gevaarlijke situatie is ontsnapt wel een beschermengel moet hebben gehad die voor de goede afloop zorgde.

Bescherming
In de (Rooms) katholieke kerk leert men, dat de mens vanaf zijn geboorte wordt omringd door de bescherming en voorspraak van engelen die hem als behoeders door het leven leiden. Op 29 september viert men het feest van de aartsengelen en op 2 oktober dat van de beschermengelen. Het orthodoxe christendom leert dat de mens een beschermengel toebedeeld krijgt na het sacrament van de doop, maar dat wie zondigt zonder berouw zijn beschermengel verliest.

Bekijken
In de kunst, sprookjesboeken, New Age publicaties en op internet zijn vele soorten en maten van engelen te vinden. Meestal romantisch, droomachtig en in de meest onwaarschijnlijke kleuren zijn het voorstellingen, die appelleren aan een fantasie die thuishoort in een sprookjeswereld. Wil men engelen zien die naar menselijke maatstaven meer aanvaardbaar zijn als middelaars tussen hemel en aarde, dan moeten we naar het kerkhof. Hier treffen we troostende, treurende, biddende, mediterende, peinzende en beschermende engelen van beide geslachten. Vaak jonge mannen met golvende lokken, maar ook jonge vrouwen met meisjesachtige gezichten. Soms zijn er oudere engelen, of een liggende, schijnbaar slapend op een graf. In alle gevallen dragen ze grote vleugels, opgevouwen op de rug, of uitstaand als om dadelijk op te stijgen. Ook zijn deze engelen in zekere zin het product van hun tijd. Zo zijn de engelen uit het begin van de 20e eeuw duidelijk anderes dan die van een eeuw later.

Rondje
Een rondje langs de grote Europese kerkhoven moge een en ander verduidelijken. Overal in het christelijke Europa komen we ze tegen, levensgroot en in allerlei poses en stemmingen.   Het zijn indrukwekkende beelden die naast het verdriet om de gestorvene, de gedachte willen uitbeelden dat de gestorven dierbare niet alleen of verloren is, maar vergezeld wordt door een afgezant uit een andere wereld. Ook in onze omgeving en in onze dagen is dit idee springlevend, zoals de ingetogen engel op de Utrechtse begraafplaats St. Barbara, de gestileerde engel uit Bilthoven, en de sprookjesengel uit de Bilt  ons duidelijk maken.

Met deze troostrijke gedachte wens ik u prettige kerstdagen.

Een gestileerde engel op kerkhof St. Michaelskerk De Bilt.

Een sprookjesengel te Bilthoven.

Een 'moderne engel' ergens in Amersfoort.