Westbroek was in oorlogstijd een multiculturele samenleving

door Henk van de Bunt

De 4 mei-herdenking werd in 2019 gehouden in het gebouw van de Hervormde Kerk aan de Kerkdijk 12. Burgemeester Sjoerd Potters hield een toespraak, Gea Lenssinck vertelde een verhaal van haar vader Jan, leerlingen van de plaatselijke basisschool 't Kompas droegen gedichten voor en de plaatselijke predikant ds. Ton Vizee (NGK) sloot de bijeenkomst in het kerkgebouw af. Er was muzikale omlijsting door organist Rick Grootendorst, violist Jaël Vuijk en gospelkoor Sparks of Joy.

'Kom vanavond met verhalen | hoe de oorlog is verdwenen | en herhaal ze vele malen: | alle malen zal ik wenen'. Burgemeester Sjoerd Potters begon zijn bijdrage met de laatste regels van het gedicht 'Vrede' van Leo Vroman (Joods dichter) en vervolgde met drie citaten uit een dagboek van verzetsstrijder Marten Mobach (99): 'Op de 5^e mei 1945 lijkt vrede eindelijk een feit. Overal in Nederland wordt de vrijheid gevierd. Maar de citaten van Marten Mobach herinneren aan een 5^e mei, die hier in Westbroek een drama werd. Het lugubere verhaal is hier al vele malen verteld. Dat blijft belangrijk: op die manier wordt het doorgegeven aan de volgende generaties. Zo was Matthias Nagel, toen 10 jaar oud, in 2015 bij die herdenking. Het verhaal prikkelde zijn nieuwsgierigheid. Hij wilde er een werkstuk van maken voor school. Matthias dook in de oorlogsgeschiedenis van Westbroek. Hij interviewde onder andere mevrouw Lam-Jongeneel, die een onderduiker in huis had en Marten Mobach, die deel uitmaakte van het verzet. Matthias ontdekte dat het kleine Westbroek op verschillende manieren bij de oorlog betrokken was'.

Joden
Potters: 'Vervolgens kwamen er meer dan 650 evacuees vanuit Huissen naar Westbroek. Veel van hen waren Rooms-Katholiek, terwijl de bevolking hier vooral Protestants was. Met deze tegenstelling kon men, zeker in die tijd, niet altijd gemakkelijk omgaan. En er waren ook nog veel onderduikers. Ze waren opgeroepen om in Duitsland te gaan werken en wilden zich daaraan onttrekken. Ook waren er Joden ondergedoken in Westbroek. Zij hebben het niet allemaal overleefd. Daarom wil ik vandaag tijdens deze herdenking nadrukkelijk stilstaan bij de Joodse slachtoffers die ook in de gemeente De Bilt zijn gevallen. Zij verdienen onze onverminderde aandacht. We zijn in gedachten bij hen, evenals vorig jaar, toen we de slachtoffers van de holocaust eveneens hebben herdacht. We willen immers vreedzaam leven in een multiculturele samenleving. Westbroek was een multiculturele samenleving in oorlogstijd. De vele inwoners leefden op gespannen voet samen gedurende de 5 oorlogsjaren'.
 

Leren
'Het schoolwerkstuk van Matthias Nagel werd een mooi boekje. Het beschrijft de gebeurtenissen toentertijd heel grondig. Matthias heeft zelf heel veel geleerd van zijn naspeuringen. Maar wat leert wij het ons? Die vraag wil ik eerst persoonlijk beantwoorden. Mijn kijk op de wereld kreeg gestalte in de jaren '90. We leken af te stevenen op een toekomst van eeuwigdurende vooruitgang. Meer democratie en het einde van de koude oorlog en van onverdraagzaamheid. Een samenleving die openstond voor verbinding.

Die ontwikkeling heeft zich niet doorgezet, moet ik helaas constateren. Discriminatie en groepsdenken uit vervlogen tijden zijn nu weer springlevend. Ik heb het dan over antisemitisme, maar ook over religieuze en andere tegenstellingen. Onverdraagzaamheid lijkt de norm te worden in plaats van de verbinding met de ander. Het individualisme neemt steeds verder toe. Daarmee wil ik terug naar mijn vraag: Wat hebben we geleerd van die laatste afschuwelijke wereldoorlog met meer dan 50 miljoen doden? Wat hebben we geleerd van onze ouders en grootouders? Zij gaven ons op indringende wijze mee dat vrede en verdraagzaamheid niet vanzelfsprekend zijn. Dat er voor deze kernwaarden moeizaam gestreden is. Dat deze waarden blijvend onze onverminderde aandacht verdienen'.

Lenssinck
Gea Lenssinck gaf het verhaal van haar vader Jan Lenssinck door: 'Op zich al heel bijzonder, want over de oorlogsjaren sprak mijn vader bijna nooit, tot nu de vraag aan hem gesteld werd en hij toch begon te vertellen. Mijn vader was bij het uitbreken van de oorlog 1,5 jaar. De familie Lenssinck was tijdens de oorlogsjaren actief betrokken bij de verzetsbeweging in Westbroek. Er werd veel gedaan om te zorgen dat onderduikers een veilig onderkomen kregen. Onder hen zijn er enkele Joden. Deze mensen werden ondergebracht bij gewone gezinnen; niet eens op speciaal geheime plaatsen, maar wel met gelegenheid de polder in te vluchten, bij dreigend gevaar. Want de polder bood ruimte om jezelf in veiligheid te brengen of een schuilplaats te zoeken. Van tijd tot tijd vervoert opa Lenssinck dieren voor de slacht, met zijn paard en wagen. Zoon Jan gaat mee op de bok als camouflage. Regelmatig wordt Jan uitgehoord. Maar hij zwijgt in alle talen. Hij ziet alles, hij weet alles, maar hij houdt wijselijk zijn mond. Hij doet zelfs alsof hij niet kan praten. Op de boerderij wordt er ook regelmatig vee geslacht. Het vee komt van mensen die ook in het verzet werken en is bedoeld als voedsel voor onderduikers. Zelfs de politie is erbij betrokken. Engel Biesheuvel, een politieman uit Breukelen, doodde de dieren met zijn dienstpistool, voor ze naar de boerderij vervoerd werden voor de slacht. Tijdens de oorlog is de Verzetsgroep niet echt naar buiten getreden. Op zondag 14 januari 1945 is er een razzia. Opa Lenssinck vlucht samen met wat onderduikers de polder in. Helaas, het gaat mis. Over het ijs lopen ze regelrecht de Duitse soldaten tegemoet. Opa Lenssinck staat oog in oog met de vijandelijke soldaten en kan niet meer vluchten. Hij wordt in zijn been geschoten en valt neer. Men had hem aangeraden in zo'n geval als voor dood te blijven liggen. Dit wordt echter doorzien. En opa Lenssinck wordt ter plekke gefusilleerd. De hele verdere dag ligt hij daar. Totdat buurman Lam hem voor donker is wezen ophalen. Opa Lenssinck werd op 32 jarige leeftijd vermoord. Omdat hij recht boven onrecht stelde'.

Afsluiting
In stilte stelde men zich vervolgens op bij het monument voor het kerkgebouw, waar Vriendenkring koralen speelde. Na het taptoesignaal waren er twee minuten stilte en begeleidde Vriendenkring het zingen van twee coupletten van het Wilhelmus. Na de kranslegging bij het monument volgde een stille tocht langs de oorlogsgraven op het kerkhof achter de kerk. Tenslotte was er nog een ontmoetingsmoment met koffie in kerkelijk centrum Rehoboth.

.