Dicht bij het onuitsprekelijke

door Henk van de Bunt

In zijn nieuwste boek Dichtbij het onuitsprekelijke schudt theoloog Martien Brinkman zijn professorale veren af. Hij heeft niet meer de behoefte om elke bewering te verantwoorden met citaten en voetnoten.

Dr. Martien E. Brinkman (1950) was hoogleraar theologie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam en was vele jaren verbonden aan het Centrum voor Interculturele theologie (IIMO) te Utrecht. Zijn onderzoek richtte zich op de beeldvorming van Jezus in de cultuur. Zo schreef hij een paar jaar geleden 'Jezus incognito. De verborgen Christus in de westerse kunst vanaf 1960.' Kunst en christelijke religie stellen in Brinkmans ogen dezelfde vragen naar het wezen van het bestaan. Alleen gebeurt dat volgens hem in de kunst dikwijls origineler en intenser dan in menig theologisch boekwerk. Ook verschenen van hem diverse andere publicaties.

De Bilt
Martien Brinkman is sinds 1987 meelevend lid van de Gereformeerde Kerk van De Bilt en heeft zich als lid meer dan verdienstelijk gemaakt. Al meer dan vijfentwintig jaar zingt hij in het gemeentekoor en maakt hij deel uit van het zondagse koffieschenkteam. Vanaf 2015 was hij een tijd voorzitter van de kerkenraad. In de onderweg-kapel in Blauwkapel is hij een graag geziene voorganger. Bij zijn afscheid als hoogleraar in 2015 hield de (toen) gedecoreerde professor een rede getiteld 'Een goede schepping? In dat afscheidscollege werd het proza van de schrijver Oek de Jong en de poëzie van de dichter Rutger Kopland getypeerd als werkelijkheidsmystiek en in verband gebracht met een aantal centrale noties van de christelijke scheppingsleer.

Poëzie en religie
In een recensie in De Volkskrant, die de dichter en schrijver Gert Peelen schreef over een eerder boek van Brinkman (de God van Achterberg, Marsman, Nijhoff en Gerhardt) poneerde Peelen de stelling dat vroeg of laat menig dichter stuit op het onuitsprekelijke waarvoor hij/zij toch woorden wil vinden. Brinkman: 'Ik denk dat hij daarin gelijk heeft. Sommige dichters geven die poging al snel weer op, andere blijven er levenslang naar op zoek. Dat onuitsprekelijke wordt vaak met het goddelijke of God verbonden, maar dat hoeft niet per se. Een verwijzing naar het goddelijke of God kan ook achterwege blijven'.

Begrijpen
Voor theoloog Martien Brinkman is poëzie een hulp bij het begrijpen van het Christelijk geloof. In dichtregels vindt hij sfeer, gevoel en emotie. Iets wat niet in geleerde studieboeken staat. Hij vertelde eerder in een interview in zijn woning in De Bilt: 'Een dichter zoekt woorden bij emoties. Dat is iets anders dan wat vaak in de theologie gebeurt'. Hij kan het weten. Brinkman was hoogleraar theologie aan de universiteit waar hij ooit studeerde: 'In de theologie gaat het vaak om gedachtegangen en het eindeloos uitwerken van begrippen. Daarmee gaat in mijn ogen nogal eens de essentie verloren. We raken de onbevangenheid t en de ervaring kwijt. Met ervaring bedoel ik niet een emotionele opzwieper, ik heb het over de poging om de essentie van het geloof terug te vinden. Wat vóelen we bij woorden als God, genade, zonde en schuld?'

Presentatie
In zijn nieuwste boek leest Martien Brinkman gedichten van veertien bekende Nederlandse dichters. Brinkman: 'Poëzie lees je anders dan Bijbelteksten. Je mag je persoonlijke invulling geven, de tekst mag je uitdagen en prikkelen, behagen en afstoten, maar de beleving van het gedicht is heel persoonlijk. Wat niet wil zeggen dat je ervaring vergelijken met anderen niet verrijkend kan zijn'. Op vrijdag 1 juni presenteert Brinkman zijn nieuwste boek bij boekhandel Bouwman, Hessenweg 168 in De Bilt. Vanaf 19.30 uur inloop met koffie. Om 20.00 uur is de aanvang van het programma met korte teksten van de auteur afgewisseld met declamatie en muziek van het saxofoonkwartet Xasaxa.

Lezersactie
Het boek Dichtbij het onuitsprekelijke is vanaf 28 mei te koop. Onder lezers van De Vierklank worden vijf gratis exemplaren verloot. Stuur een mail naar info@vierklank.nl met in het onderwerp Brinkman. Tijdens de inloop van de presentatie op vrijdag 1 juni bij boekhandel Bouwman kunnen de winnaars hun boek in ontvangst nemen. Zij ontvangen uiteraard daarover vooraf bericht.